Mozes een Egyptenaar?
Nadat ik mijn tweede post over Akhenaten en het monotheïsme had afgerond was het duidelijk voor mij dat ik nog niet klaar was met dit onderwerp, in de verste verte niet. Dit heeft mij ertoe gedreven me nog meer in het ontstaan van het monotheïsme te gaan verdiepen.
Zoals ik al in mijn eerste post over dit onderwerp schreef, was Sigmund Freud de eerste om te beargumenteren dat Mozes feitelijk een Egyptenaar was en tevens een priester van de Aten-cult. Hij gaat zelfs zover te bepleiten dat Mozes en Akhenaten één en dezelfde persoon zijn geweest. Zou deze theorie kloppen, zou dit kunnen betekenen dat, Akhenaten, na Egypte gedurende 17 jaar te hebben geregeerd, niet gestorven is, maar dat hij degene is geweest die de Israëlieten tijdens de Exodus Egypte heeft uitgeleid.
Voeren wij dit nog een stapje verder door, dan zou dit betekenen dat de mummie welke is gevonden in tombe KV55 (DK55) helemaal niet die van Akhenaten is, maar dat zijn lichaam moet worden gezocht op de vlakte van Moab aan de voet van de berg Nebo. Toegegeven, dit alles klinkt in eerste instantie behoorlijk ver gezocht maar dat geldt ook voor de thesis dat Mozes een Egyptenaar was en geen Hebreeër. Ik ben nog maar net begonnen mij te verdiepen in dit onderwerp en ik weet zeker dat ik aan het einde van mijn zoektocht de waarheid niet zal weten maar wel beter op de hoogte zal zijn van de diverse mogelijkheden.
In het eerste deel van “Moses and Monotheïsm”, “Moses an Egyptian” (1934) geeft Freud verschillende redenen voor zijn geloof in de theorie dat Mozes een Egyptenaar was.
De eerste reden is de herkomst (volgens Freud) van de naam Mozes. Hoofdstuk II van het boek Exodus verteld ons dat deze naam hem zou zijn gegeven door de Egyptische prinses welke hem redde uit het water van de Nijl met als verklaring “omdat ik hem uit het water gehaald heb”. Mozes, dat als Mosche geschreven wordt in het Hebreeuws betekend “Hij die uit het water gehaald is”. Zo op het eerste gezicht is dit een hele logische verklaring maar als we er dieper over nadenken, lijkt de kans op een Egyptische prinses met kennis van het Hebreeuws nihil. In het boek “History of Egypt” van J.H. Breasted wordt gesteld dat Mozes een Egyptische naam is met als oorsprong de naam “Mose” wat “kind” als betekenis heeft. De laatste “s” zou aan de naam zijn toegevoegd tijdens de Griekse vertaling van het oude testament.
In zijn zoektocht naar bewijs voor zijn thesis dat Mozes een Egyptenaar was, vergelijkt Freud de mythe van Mozes met de theorie welke is beschreven in het boek “Der Mythus von der Geburt des Helden”, geschreven door Otto Rank. Dit boek gaat over het feit dat “bijna alle belangrijke geciviliseerde volkeren vanaf het begin mythen om hun helden heen hebben geweven en ze in gedichten verheerlijkt hebben. Mythische koningen en prinsen, grondleggers van religies, dynastieën, imperia en steden oftewel hun nationale helden. Vooral de geschiedenis van hun geboorte en de eerste jaren van hun leven worden omgeven door de meest fantastische vertellingen; de verbazingwekkende overeenkomsten, nee, letterlijke overeenkomsten van deze verhalen, zelfs als ze verwijzen naar totaal verschillende personen, soms geografisch ver van elkaar verwijderd, is wel bekend en heeft menig onderzoeker getroffen.”
Volgens Rank verloopt de mythe van een held meestal volgens dezelfde lijnen. Te beginnen met de geboorte van de held als zijnde de zoon van ouders van hoge komaf en meestal zelfs de zoon van een koning. Gedurende de zwangerschap van de moeder of zelfs daarvoor al zal een orakel of een droom waarschuwen voor het grote gevaar dat zal ontstaan door de geboorte van het kind. Dit resulteert erin dat de vader, of iemand die hem vertegenwoordigt, de order geeft het kind te vermoorden of het in groot gevaar te brengen, wat in de meeste gevallen betekent dat het kind in een mandje wordt overgelaten aan de golven.
Hierna zal het kind worden gered door dieren of arme mensen, gezoogd worden door het vrouwelijke dier of de vrouw van lage afkomst. Wanneer het kind is opgegroeid en vele avonturen heeft meegemaakt, zal het zijn ouders herontdekken en wraak nemen op de vader. Hierna zal hij door zijn volk erkend worden en faam en grootsheid zijn dan zijn deel.
Deze mythe was voor het eerst van toepassing op Sargon van Akkad, de stichter van Babylon (c.a. 2800 VC), maar er zijn er meer zoals Karna, Heracles, Mozes etc…….
Maar de mythe van Mozes wijkt hier wezenlijk vanaf. Hij is een kind van Joodse Levieten (leden van de stam van Levi). De tweede familie, volgens de mythe van lage komaf, waarin de held groot gebracht wordt, is in het geval van Mozes een uiterst belangrijke familie, het koninklijke huis van Egypte.
Deze afwijking heeft veel onderzoekers in verwarring gebracht en hen de conclusie doen trekken dat de originele mythe anders heeft moeten verlopen. Een Egyptische koning wordt in een profetische droom gewaarschuwd dat zijn dochters’ zoon een gevaar zou gaan vormen voor het koninkrijk. Dit is de reden waarom het kind kort na de geboorte wordt toevertrouwd aan het water van de Nijl en wordt gevonden en gered door Joodse mensen, welke het kind zullen opvoeden en grootbrengen. “Nationale motieven” zouden volgens Rank de reden kunnen zijn om de oorspronkelijke mythe te veranderen in die die we nu kennen. De mythe van Mozes moet van Joodse of Egyptische origine zijn. Maar de Egyptenaren hadden geen reden om Mozes te verheerlijken, voor hen was Mozes zelfs geen held. Hierom moet de mythe van Mozes van Joodse afkomst zijn, iets wat ook weer een probleem is omdat het Joodse volk geen belang heeft bij een Egyptenaar als hun leider.
Volgens Freud geven de mogelijke herkomst van de naam Mozes en de analyse van de mythe van een held, geprojecteerd op de persoon Mozes geen voldoende bewijs voor de mogelijkheid dat Mozes een Egyptenaar was en is er behoefte aan in ieder geval één vast punt, zoals het vaststellen van de periode waarin Mozes leefde en daarmee de exodus een plaats geven in de geschiedenis. Bij gebrek aan zo’n vast punt zullen we op een andere manier naar Mozes moeten kijken: “Als Mozes een Egyptenaar was…….”
(Na het schrijven van deze post voelde ik de behoefte om voordat ik nog een post over Mozes en de oorsprong van het monotheïsme zou schrijven, ik mezelf verder zou verdiepen in deze materie.
Dit wil ik gaan doen door het lezen van vier verschillende boeken. Als eerste het boek “Moses and Monotheïsm”, geschreven door Sigmund Freud en de bron voor deze eerste post. Tevens wil ik gebruik gaan maken van het boek “Moses and Akhenaten” van A.Osman. Echter voordat ik dit boek kan gaan lezen moet ik me eerst gaan verdiepen in twee andere boeken, de Bijbel en de Koran. Dit omdat Osman diverse malen parallellen trekt tussen deze twee heilige boeken en ik enigszins in staat wil zijn om deze parallellen te staven. Al met al heb ik dus nog een hele weg te gaan en vraag de lezer van dit blog om geduld maar geef de zekerheid dat in de toekomst meer posts over dit onderwerp zullen verschijnen.
Akhetaten's Blog 